ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΕΚ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Η αποκατάσταση των προσφύγων μπορεί να προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς χάρις στην ΕΑΠ, δεν, συνέβη όμως το ίδιο και με την αφομοίωσή τους στις νέες τους πατρίδες, που αποδείχτηκε μια διαδικασία αρκετά δύσκολη και επώδυνη, καθώς δεν έλειψαν οι ανταγωνισμοί μεταξύ των προσφύγων και οι αντιθέσεις τους με τους ντόπιους. Οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, η ανάγκη να προστατευθούν οικονομικά συμφέροντα και προνόμια και τα πολιτικά πάθη συντήρησαν ένα κλίμα οξύτητας μεταξύ γηγενών και προσφύγων που κράτησε για χρόνια. Σχετικά με τα τελευταία αυτά, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος γράφει: “Το πολιτικό πάθος, οι κομματικοί φανατισμοί, έκαμαν μια μεγάλη μερίδα του Ελληνικού Λαού, που είχε από το 1915 διχασθεί, να μην αντικρίσει με συμπάθεια τους πρόσφυγες, όταν τα αδυσώπητα κύματα της Ιστορίας τους έριξαν επάνω στα βράχια της Ελλάδος. Το θυμάμαι και ανατριχιάζω”.
Οι πρόσφυγες, παρά τις μεταξύ τους διαφορές (κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές) διακρίνονταν πολιτικά από τους υπόλοιπους Ελλαδίτες. Είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τουλάχιστον μέχρι το 1930, προσηλωμένοι στη βενιζελική παράταξη και στηρίζουν με την ψήφο τους τις βενιζελογενείς κυβερνήσεις. Οι αστικής προέλευσης πρόσφυγες, ιδίως εκείνοι από τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη (πάνω από το 50% του προσφυγικού πληθυσμού), είναι φορείς μιας υψηλού επιπέδου παιδείας, γνωρίζουν ξένες γλώσσες, έχουν κοσμοπολίτικο πνεύμα, κατέχουν τους κανόνες του εμπορικού ανταγωνισμού. Οι αγροτικής προέλευσης είναι πολύ πιο έμπειροι και ανοιχτοί σε νέου τύπου μεθόδους καλλιέργειας που ως τότε ήταν άγνωστοι στην Ελλάδα.

Οι ξεριζωμένοι Έλληνες της Ανατολής αντιμετώπισαν την αποστροφή, τη λοιδορία, την επιθετικότητα, που εκφράστηκε όχι μόνο με τα λεκτικά συνθήματα (“κάψτε τις παράγκες”, “κάψτε τους προσφυγικούς συνοικισμούς”) αλλά και με συγκεκριμένες πράξεις βίας, τον αποκλεισμό από διάφορες μορφές συμμετοχής, την αμφισβήτηση του πατριωτισμού και της ηθικής τους.

Ο Γεώργιος Βλάχος, ο εγκυρότερος αρθρογράφος του αντιβενιζελισμού, συνιστούσε στο Λαϊκό Κόμμα να μην συμπεριλάβει στους συνδυασμούς του πρόσφυγες υποψηφίους “Γιατί δεν είναι Έλληνες” και έγραφε: “θα μου πείτε: Μα είναι ομόαιμοι και αδελφοί. Ας είναι και αδελφοί και εξάδελφοι. Όταν αποκτήσουν συνείδηση πολιτική και θέληση πολιτών ελευθέρων (πράγμα το οποίον δεν θα συμβεί ποτέ), τότε θα δικαιούνται να θεωρούνται μεταξύ ημών, όχι μόνον ως εκλογείς αλλά και ως εκλέξιμοι”.

Αρκετοί από τους πρόσφυγες του Ά22, για να ξεφύγουν από τον κοινωνικό αποκλεισμό, αναγκάστηκαν να απαλείψουν από τα επίθετά τους το πρόθεμα “καρά -” ή την κατάληξη “- ογλού”.
Δεν τα αναφέρουμε αυτά για να αναζωπυρώσουμε εκδικητικά πάθη, ούτε για να καλλιεργήσουμε τάσεις ρεβανσισμού, αλλά δεν μπορούμε να αποσιωπήσουμε γεγονότα που έχουν καταγραφεί από την ιστορία, τη στιγμή μάλιστα που παρόμοια φαινόμενα αντιπροσφυγικού ρατσισμού κατά καιρούς επαναλαμβάνονται.
Τι να πρωτοθυμηθούμε; Τον γυμνασιάρχη στο Ρέθυμνο που από τον ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης ισχυριζόταν ότι τα ναρκωτικά στην Ελλάδα τα έφεραν οι πρόσφυγες, ενώ είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως χρήστες ναρκωτικών υπήρχαν στην Ελλάδα πολύ πριν έρθουν στη χώρα οι πρόσφυγες του 1922.
Ή τον καθηγητή της Χημείας στη Νέα Αρτάκη της Εύβοιας, που μέσα στην τάξη επαναλάμβανε τη θεωρία για την παστρικιά Μικρασιάτισσα γυναίκα, όταν ήταν γνωστό ότι το επίθετο αυτό είχε καταστεί στην αντιπροσφυγική διάλεκτο συνώνυμο της πόρνης.
Ή τον θεωρητικό της 4ης Αυγούστου στην Ελλάδα, ο οποίος στην εβδομαδιαία εκπομπή του από το “ΤΕLΕ CIΤΥ” συκοφαντούσε συστηματικά τους Έλληνες της Μ. Ασίας ότι δεν στρατεύθηκαν για να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία της πατρίδας τους, χωρίς να μπει στον κόπο να αναφέρει τίποτα για τους Μικρασιάτες εθελοντές που πολέμησαν στη μικρασιατική εκστρατεία, όπως και παλαιότερα κατά την Επανάσταση του 1821 και στους Βαλκανικούς πολέμους.
«Η βρισιά τουρκόσπορος εναντίον των προσφύγων, ήταν με σωρό άλλες ανάλογες βρισιές (όπως σκατοογλούδες, παληοαούτηδες, λεφούσια κ.λπ.), στην ημερήσια διάταξη, από ανώτερα κυβερνητικά όργανα». Ο Α. Βαζούρας (Βήμα, 20/6/76), δίνει τη διάσταση της υποδοχής που επιφύλαξαν στους Μικρασιάτες πρόσφυγες οι «γηγενείς» κάτοικοι της μητροπολιτικής Ελλάδας.